Bệnh viện Đa khoa huyện Quảng Ninh

//chywh.com

SUY THƯỢNG THẬN DO DÙNG CORTICOID (Hội chứng gi�?CUSHING)

• Ch�?nhật - 14/06/2015 23:04
•  In ra
•  Đóng cửa s�?này

I. ĐẠI CƯƠNG
        Suy thượng thận do điều tr�?glucocorticoid là nguyên nhân thường gặp nhất trong các nguyên nhân suy thượng thận th�?phát, xảy ra do glucocorticoid ức ch�?vùng h�?đồi tuyến yên làm giảm tiết ACTH.
          �?giai đoạn sớm, nồng đ�?ACTH nền và cortisol nền có th�?bình thường, tuy nhiên d�?tr�?của ACTH đã suy giảm. Khi có stress thì đáp ứng tiết cortisol không đ�?áp ứng. S�?thiếu hụt kéo dài ACTH làm vùng lớp bó và lưới v�?thượng thận s�?teo lại dẫn tới giảm tiết cortisol và adrogen thượng thận trong khi đó bài tiết aldosteron bình thường. Tiến triển tiếp theo là toàn b�?trục h�?đồi - yên - thượng thận s�?b�?suy yếu, do đó đáp ứng tiết ACTH khi có kích thích hoặc stress hoặc kích thích bằng ACTH ngoại sinh thì đáp ứng tiết cortisol của v�?thượng thận cũng giảm.
- Nguyên nhân do dùng glucocorticoid kéo dài: prednisolon, hydrocortisol, dexamethason�?loại glucocorticoid hít, tiêm khớp, tiêm bắp, glucocorticoid được trộn trong thuốc gia truyền�?br /> - Phân loại theo cơ ch�?ức ch�?trục đồi- yên - thượng thận do steroid ngoại sinh:
+ Không ức ch�?trục đồi - yên - thượng thận.
+ Ch�?ức ch�?h�?đồi yên.
+ Ức ch�?toàn b�?trục h�?đồi - yên - thượng thận.
II. LÂM SÀNG
1. Hội chứng Cushing ngoại sinh
- Tương t�?như hội chứng Cushing, nếu dùng thuốc glucocorticoid liều cao, người bệnh có triệu chứng lâm sàng điển hình hơn so với hội chứng Cushing nội sinh như: tăng cân, mặt tròn, béo trung tâm, m�?vùng c�? sau gáy, mặt tròn đ�? da mỏng, rạn da, yếu cơ gốc chi, vết thương khó lành, rối loạn tâm thần�?br /> - Triệu chứng tăng huyết áp, rậm lông, nam hoá ít hơn hội chứng Cushing nội
sinh nhưng loãng xương gặp nhiều hơn.
2. Ảnh hưởng của glucocorticoid
- Loại ch�?phẩm: thuốc, thuốc gia truyền.
- Dược động học của glucocorticoid.
- Đường dùng: tiêm, uống, bôi, hít.
3. Triệu chứng xảy ra khi ngừng thuốc
- Trục h�?đồi - yên - thượng thận b�?ức ch�?gây suy thượng thận th�?phát.
- Bệnh lý nền nặng lên.
- Hội chứng ngừng thuốc: người bệnh mệt mỏi khó chịu khi ngừng thuốc hay ch�?giảm liều.
- Chán ăn, đau cơ, nhức đầu, sốt, bong vảy da.
III. CẬN LÂM SÀNG
- H�?natri huyết, kali huyết không tăng vì không giảm aldosterol
- H�?đường huyết.
- Cortisol sáng < 3mcg / dl thì chẩn đoán là suy thượng thận.
- Nếu cortisol sáng > 20mcg / dl thì loại b�?suy thượng thận.
IV. CHẨN ĐOÁN
- Lâm sàng: tiền s�?có dùng corticoid, có biểu hiện lâm sàng hội chứng Cushing ngoại sinh.
- Cận lâm sàng:
+ Xét nghiệm cơ bản, đo mật đ�?xương.
+ Cortisol huyết tương giảm.
+ Các nghiệm pháp đánh giá:

 

Nghiệm pháp	Không ức ch�?trục h�?đồi - yên - thượng thận	Ức ch�?h�?đồi - yên - thượng thận	Teo v�?thượng thận chức năng
Kích thích ACTH liều cao 250 mcg	Bình thường	Bình thường	Giảm
H�?đường huyết	Bình thường	Giảm	Giảm
Metyrapone	Bình thường	Giảm	Giảm
Kích thích bằng CRH	Bình thường	Giảm	Giảm
Kích thích bằng ACTH	Bình thường	Giảm	Giảm

 

V. PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TR�?/strong>
1. Điều tr�?suy thượng thận
2. Phương pháp cai thuốc
Mặc dù glucocorticoid được dùng rộng rãi nhưng chưa có nghiên cứu nào tìm ra phương pháp tốt nhất đ�?ngừng thuốc. K�?hoạch ngừng thuốc phải đạt hai mục tiêu:
- Tránh tác dụng ph�?của dùng glucocorticoid kéo dài.
- Tránh xuất hiện suy thượng thận chức năng.
2.1. Phương pháp Harrison
- Giảm liều prednisolon t�?t�?5mg / lần / mỗi 5 �?10 ngày.
- Khi liều thuốc còn 15 mg/ngày (0,3 mg/ kg/ ngày) thì tiến tới dùng cách nhật.

- Khi liều prednisolon còn 5 �?7,5mg/ ngày, có th�?ngừng thuốc. Trước khi ngừng thuốc, nên kiểm tra cortisol huyết tương 8 gi�?đ�?đánh giá chức năng thượng thận.
2.2. Phương pháp William
- Giảm t�?t�? t�?liều cao dược lý tới liều sinh lý, prednisolon giảm t�?5�?,5mg/ngày, hydrocortisone t�?15 �?20mg/ ngày. Sau khi đã giảm tới liều sinh lý thì có một s�?cách tiếp theo có th�?áp dụng:
- Chuyển sang dùng hydrocortisone có tác dụng ngắn cho phép trục h�?đồi �?yên - thượng thận phục hồi.
- Chuyển sang dùng cách nhật glucocorticoid có tác dụng trung bình: prednisolon dùng buổi sáng cách nhau 48 gi�?
- Khi tới giai đoạn liều sinh lý, đo cortisol huyết tương 8 gi�?sáng đ�?đánh giá suy thượng thận.
- Nếu cortisol huyết tương 8 gi�?sáng < 3mcg/dl: có thiếu cortisol nền, vì vậy người bệnh tiếp tục dùng glucocorticoid liều sinh lý.
- Nếu cortisol huyết tương 8 gi�?sáng > 20mcg/dl: tức là trục h�?đồi - yên - thượng thận đã phục hồi, vì vậy có th�?ngừng thuốc.
- Nếu cortisol huyết tương 8 gi�?sáng t�?3�?0mcg/ dl: đã có cortisol nền nhưng chưa đ�?vẫn có th�?thiếu kh�?năng đáp ứng với stress.
Những trường hợp này cần làm nghiệm pháp kích thích đánh giá trục h�?đồi �?yên - thượng thận, nếu không dùng nghiệm pháp đánh giá trục h�?đồi - yên - thượng thận thì có th�?tiếp tục giảm liều glucocorticoid.
Tuy nhiên, cần dặn dò trong 1 năm sau khi ngừng người bệnh phải bù thêm glucocorticoid khi b�?bệnh hay chấn thương.